2001 yılının edebiyat dergilerinde bakın neler olmuş….
2001 yılında dergilerde yayımlanan şiirlere ve şiir yazılarına bir yılın son günlerinden bakıldığında gerçekten de azımsanamayacak bir birikimin ortada durduğu görülüyor. Binlerce şiir, yüzlerce şiir yazısı… Niceliğin niteliği belirlemeyeceği kesindir; bununla birlikte şiirin bu kadar gündemde tutulmuş olmasının altı çizilmelidir. Ayrıca kitap dergilerinin de şiir eksenli yazılara önemli yer ayırdığını söylemek hiç de zor değil… Gelelim dergilere:
Adam Sanat dergisi her yıl olduğu gibi bu yıl da hem şiir hem de şiir yazıları yayımlamayı sürdürdü. Derginin Mart 2001 sayısında Memet FUAT’ın hayli geniş “Fazıl Hüsnü Dağlarca” incelemesi, aynı sayıda Şavkar ALTINEL’in “Yahya Kemal, T. S. Eliot ve ‘Gelenek'” başlıklı yazısı, Nisan ayında Ülker İNCE’nin “Eğretileme ve İmge” yazısı, Ekim’de Özdemir İNCE’nin “Şiirin Evreni” yazısı, Kasım’da yine Özdemir İNCE’nin “Şiir Nereye, Neye Dayandı” başlıklı yazısı dikkat çekiciydi. Bu sonuncu yazıdaki tartışılmaya aday görüşler, ilk yankısını Bâki ASİLTÜRK’ün Gösteri’deki (Aralık 2001) “Şiir Okuma Notları”nda buldu. Adam-Sanat’ın Aralık sayısı ise şiir yazıları bakımından verimliydi. Bu sayıda Yücel KAYIRAN’ın “Poetik Yarılma” başlıklı yazısı ve Vecihi TİMUROĞLU’nun “Yeni Üzerine” yazısının şiirle ilgili kısımları yeni tartışmalara yol açacak gibi göründü. Adam-Sanat’ta yıl içinde yayımlanan şiirler içerisinde ilgimizi çekenlerden birkaçı ise şunlardı: “Beyaz Taş: Turgay KANTÜRK” (Şubat), “Nilüfer: Akgün AKOVA” (Şubat), “Aşkımı Bitmez Sanma: Nazmi AĞIL” (Şubat), “Chopin Akşamları: küçük İSKENDER” (Haziran), “Vasati Kırk Çöp: Nilay ÖZER” (Ağustos), “Mecusî Günleri: Sefa KAPLAN” (Kasım).
Ağır Ol Bay Düzyazı, adından da anlaşılacağı gibi bir şiir dergisi ve derginin 2001 sayıları şiirlerle dopdoluydu. Bu şiirler içerisinde dikkati çekenlerden bir kısmını şöyle sıralamak mümkün: “Denizcim: Saliha NİLÜFER” (Ocak-Şubat), “Hesaplaşma: Sevgi KÖSE” (Ocak-Şubat), “Penelopy: Sabahattin UMUTLU” (Mart-Nisan), “Yazla Güz Arası Ne Kadar Kısa: Halim ŞAFAK” (Mart-Nisan), “Sonbahar: Eren AYSAN” (Mayıs-Haziran), “Heykel: Onur CAYMAZ” (Mayıs-Haziran), “Temenniler: Çağdaş KEÇECİ” (Mayıs-Haziran), “Yaralı Hayvanlar: Ayten MUTLU” (Eylül-Ekim), “Git: İbrahim BAŞTUĞ” (Eylül-Ekim), “Lesbia I: Salih AYDEMİR” (Eylül-Ekim), “İnceden: Emrah ALTINOK” (Eylül-Ekim), “El Yosması: Halil İbrahim ÖZCAN” (Kasım-Aralık), “İkinci Yontu: Hasan Basri ÜNLÜ” (Kasım-Aralık).
Akatalpa 2001’de periyodu şaşmayan şiir dergileri arasındaydı. Akatalpa’nın sık sık şiir yazılarına da yer vermesi bu dergiyi şiir açısından önemli saymamızı gerektirecek nedenlerden. Derginin Ocak sayısında İhsan ÜREN’in “Şiirimizde Ufuk Turu” dosyası ve Ramis DARA’nın “Mehmet Taner ve Şiiri” yazısı dikkat çekiciydi. Temmuz sayısında ise Tahir ABACI’nın ‘”Şiiri Yazmak” yazısı şiir eleştirisi alanında önemli noktalara temas etmesi bakımından, Ayşegül İZMİRLİ imzalı “Kız Kıza Dans” başlıklı yazı da şiire yaslanan bölümlerindeki ince dikkatler bakımından ilgi çekiciydi. Eylül sayısında Hasan EFE imzalı “Her Mevsim Aynı Şair: Mehmet Mümtaz TUZCU” başlıklı yazı Tuzcu’nun şiiri üzerine kalıcı belirlemelerde bulunuyordu. Akatalpa’da yıl içinde dikkat çeken şiirlerin bazıları şöyle sıralanabilir: “Balkon: Nuri DEMİRCİ” (Ocak), “Kum Saati: Yılmaz ARSLAN” (Nisan), “Ay Lekesi: Özlem TEZCAN-DERTSİZ” (Mayıs), “Lirik Serseri: Ahmet GÜNBAŞ” (Haziran), “Beyazbaht Dağlarca İnceliği: Hüseyin ALEMDAR” (Temmuz), “Kan Yürüdü: Hüseyin PEKER” (Temmuz), “Siperin İçinden: Niyazi ÖZSAN” (Ağustos), “68: Halim YAZICI” (Eylül), “Kuşlar Kabilesinden İmtihan Edilen: Mehmet Can DOĞAN” (Eylül), “Haz: Bâki Ayhan T.” (Ekim), “Şair Olmak: Abdülkadir BUDAK” (Kasım), “Son Hayal: Nahit KAYABAŞI” (Kasım).
Anafor, şiiri ciddiye alan üniversiteli gençlerin çıkardığı bir fanzin-dergi olarak göründü 2001’de. Başlangıçta dağınık bir görüntü arz etse de zamanla toparlandı ve düzeyini yükseltti. Şu günlerde dördüncü sayısının hazırlıklarını yapan derginin 3. sayısından birkaç şiir: “Onlar: Bünyamin ARI”, “Aşka Mukavemet…: Âdem ÖNALAN”, “Dünyadan Alacağımız Pay: Serap İNCEGÜMÜŞ”.
Atlılar dergisinin şiir açısından 2001’de kalıcı olmaya aday sayısı Hakan ŞARKDEMİR ve Hakan ARSLANBENZER tarafından hazırlanan, “2000 Yılının Dergilerinde Şiir, Eleştiri ve Kuram” dosyasının yer aldığı Nisan-Mayıs sayısıydı. Bu sayıda ayrıca giriş yazısı “İmgenin Ölümü” başlığını taşıyordu; yazıda örneklerle ve polemik üslûbu içerisinde “imgeci şiir” üzerine derginin genel yaklaşımı ortaya koyuluyordu. Bu sayıda Yavuz ALTINIŞIK’ın “Biraz Müzik Lütfen” şiiri dikkat çekiciydi.
Bahçe dergisinin 2001 sayılarında hem şiir yazılarının hem de şiirlerin hayli yer tuttuğu görüldü. Kış 2001 sayısının dosya konusu “Barış”tı ve bu konu ekseninde yazılar ve şiirler yer aldı dergide. İlkyaz sayısının (24) dosya konusu “özlem”di. Bu sayıda Ahmet ADA’nın “Özlem İçin Fragmanlar” yazısı toparlayıcıydı. Yaz 2001 sayısında dosya konusu “erotizm”di ve Aydın ŞİMŞEK imzalı “Erotizm ve Şiir” başlıklı yazıyla Ahmet ADA’nın “Erotizm İçin Fragmanlar” yazısı önemliydi. Bahçe’nin 2001 şiirlerinden bazıları: “Kâğıttan Gözyaşları: Gültekin EMRE” (Kış), “Kapılar: Osman Serhat ERKEKLİ” (İlkyaz), “Sur: Özlem TEZCAN-DERTSİZ” (İlkyaz), “Hasretkeş Gazel: Hüseyin Cahit” (İlkyaz), “Çocukluk Aşk Sevişmek: Bâki Ayhan T.” (Yaz), “Çığlık: Betül TARIMAN” (Yaz).
Başka‘nın 2001 yılı sayılarına bakıldığında, ürün dergisi görünümünde olan bu dergide tek şiir yazısının Bâki Ayhan T. imzalı “Günümüz Şairi Flâneur Olabilir mi?” başlıklı yazı olduğu görülüyordu. Başka’nın 7. ve 8. sayılarında şu şiirlerin yanına, yıl içinde okurken (+) koyduğumuzu gördük: “Geçen Yaz: Halil GÖKHAN”, “Eve Geldim: Mesut AŞKIN”, “İki Fotoğraf Arası: Şeref BİLSEL”, “Lanetli Bahçenin İki Yüzü: Turgut TOYGAR”, “Bir Böcek Bir Kadın: Mesut AŞKIN”.
Budala (yani, elinizdeki şiir ağırlıklı edebiyat dergisi!) 2001’de yenilenmiş formatıyla dört sayı çıktı ve sayfalarında şiire geniş yer verdi. Dergide son aylarda şiir yazılarının da yer almaya başlamış olması önemli bir değişimdi. Budala’nın dört sayısında da Cumhuriyet dönemi Türk şiiri tarihi için önemli sayılan bazı eski kitaplar tanıtıldı, Can BAKKOTAR’ın “Sinema ve Şiir Notları” devam etti. Mayıs sayısında Bâki ASİLTÜRK imzalı “Tanpınar: Şair!” yazısı, Fethi NACİ’ye cevap niteliğindeydi. Hâmi ÇAĞDAŞ’la şiir eksenli söyleşi, Bora ERCAN’ın “Şiirde Enflasyon Üzerine” yazısı, Eylül sayısında Bâki ASİLTÜRK imzalı “Gökten Üç Elma Düştü: Şiir Dünyamıza…” başlıklı polemik ve eleştiri yazısı, şair Salih AYDEMİR’le şiir ve editörlük eksenli söyleşi, Bora ERCAN’ın “Bilgisayar, İnternet ve Şiir” yazısı dikat çekti. Kasım-Aralık sayısında ise Erol TUFAN “Kadıköy Kalemşörleri” başlıklı seri yazılarına başladı; ilk bölümde şair Turgay KANTÜRK’ü tanıttı. Yanı sıra, şair Osman OLMUŞ’la yapılan söyleşi, Yücel KAYIRAN imzalı “Aşırı Fenomen Olarak Günümüz Şiir Dergileri” başlıklı yazı önemliydi. Budala’nın 2001 şiirlerinden bazıları şöyle sıralanabilir: “Lavabo: Yücel KAYIRAN” (Şubat), “Aşk İlâhileri: Metin CENGİZ” (Mayıs), “Sevişmenin Muhayyer Olduğu Yer: Osman OLMUŞ” (Mayıs), “Bkz. Aşk: Çağlar ÇABUK” (Mayıs), “Aşksıvı İlhan Berk İnceliği: Hüseyin ALEMDAR” (Eylül), “İncindi Leylâ: Onur CAYMAZ” (Eylül), “Uykusuz Bilge: Şair: Bâki Ayhan T.” (Eylül), “Korkulu Uyku: Kaan OĞUZCAN” (Eylül), “Ölüm ve Cenaze: Özcan ERDOĞAN” (Eylül), “Aşk Sonrası: Serap İNCEGÜMÜŞ” (Eylül), “Parçalanmış Bedeninle Gel Bana: Altay ÖKTEM” (Kasım-Aralık), “Boş Küfeler: Turgay KANTÜRK” (Kasım-Aralık), “Düş: Halim YAZICI” (Kasım-Aralık), “O An: Nurduran DUMAN” (Kasım-Aralık).
Dergâh dergisinde yıl içinde bir yandan çok sayıda şiir bir yandan da şiir yazısı yayımlandı. Cevat AKKANAT, Ocak sayısında “Cemal Süreya Şiirinde Geleneğin Görünüşü” yazısını, Şubat ve Mart sayılarında da İlhan Berk şiirinde geleneğin izlerini irdeleyen yazılarını yayımladı. Ayrıca Şubat sayısında Beşir AYVAZOĞLU’yla yapılmış “Ahmet Haşim’i Unutmak Mümkün mü?” başlıklı söyleşi, Mart sayısında Levent DALAR imzalı “Günümüz Şiirini Anlama Çalışmaları” yazısı dikkat çekti. Mayıs’ta Uğur SOLDAN’ın kaleme aldığı “Şiirin Aynasındaki Simurg: Hilmi Yavuz’un Şiirine Toplu Bir Bakış Denemesi” önemliydi. Dergâh’ta geçen yıl dikkatimizi çeken şiirlerin bazıları şunlardı: “Şiir: Rıdvan SÖZENER” (Ocak), “Işıklandırma Çalışmaları: İbrahim TENEKECİ” (Şubat), “Çabuk Kış: Mehmet AYCI” (Nisan), “Tapınak: Cahit KOYTAK” (Aralık), “Rutubet: Selçuk KÜPÇÜK” (Aralık).
Dize‘nin 2001 şiirlerinden bazıları yeniden okuma önerisiyle şöyle sıralanabilir: “Sessiz Koro: Mehmet Sadık KIRIMLI” (Ocak), “İkimize Yalnızlık Ayarla: Sadık YAŞAR” (Ocak), “Dokunulmaz Yarayız Birbirimize: Veysel ÇOLAK” (Şubat), “Bahar Çarpması: Ahmet GÜNBAŞ” (Haziran), “Gri Oda: Yılmaz ARSLAN” (Haziran), “Ansızın: Sabahattin YALKIN” (Eylül), “Son Vuruş: Selma AĞABEYOĞLU” (Ekim), “Sele Kapılan Küre: Bâki Ayhan T.” (Kasım).
Düşlük 2001 Mart’ında çıkmaya başlayan bir dergiydi ve yayımını düzenli olarak sürdürdü. Derginin ilk sayısında Ahmet TÜZÜN’ün Abdülkadir BUDAK şiiri üzerine yazısı dergideki derli toplu inceleme yazılarından biri olarak dikkat çekiciydi. Eylül sayısında Özkan MERT’in kendi hayatı ve şiiri ekseninde anlattıklarının da yeniden dikkatle okunması gerekir. Şiirlerden birkaçı ise yayımlanış sırasıyla şöyle anılabilir: “İmge Çukurları: Oğuz ÖZDEM” (Nisan), “Nedensizliğe Dair Bir Deneme: Derya ÖNDER” (Nisan), “Yaklaştıkça Yeni: Kadir AYDEMİR” (Nisan), “Bu Şiiri Sarhoş Bir Papağan Süflö Etti: Kubilay KÖKTÜRKSUVARLI” (Mayıs), “Daha Ne Var ki: Aytimur DOĞAN” (Mayıs), “Karakış Defteri 10-11: Yüksel ANDIZ”. (Temmuz-Ağustos), “Gülümbe Rampasında: Zeki İPEKDAĞ” (Temmuz-Ağustos), “Kumsaati Zamanlar: Yılmaz YEŞİLDAĞ” (Eylül).
E dergisinin 2001’de şiire önemli bir yer ayırdığını gördük. Dergide Veysel ÇOLAK’ın şiir yazılarını, İskender PALA’nın da Divan şiiri eksenli yazılarını düzenli olarak sürdürmesi önemliydi. Ayrıca küçük bir aksamayla da olsa “Şiir Noktası” devam etti. E’nin Ocak sayısının şiir bakımından en önemli yönü NIETZSCHE’nin şiirlerinin (çev. Nihat TEZEREN) yayımlanması oldu hiç kuşkusuz: “Okulum Pforta”, “İhtiyar Annecik”, “Sonbahar”, “Balıkçı Genç Kız”, “Elveda”, “Dionysos Methiyeleri”… E’nin Temmuz sayısında Arif DAMAR’la yapılan genişçe bir söyleşi yer aldı. Şairin verdiği yanıtlardan kendi şiirinin bazı ipuçlarını yakalamak mümkün oldu. Aynı sayıda Mehmet H. DOĞAN’ın Yüzyılın Türk Şiiri: 1900-2000 antolojisi hakkında bir eleştiri dosyası açılmış olması da önemliydi. Nevzat ÇELİK, Yücel KAYIRAN, Tuğrul TANYOL, Mehmet Can DOĞAN, Osman ÇAKMAKÇI, Seyyit NEZİR… gibi isimlerin yanıtlarından oluşan dosya, antolojiyi özellikle eksiklikleriyle gündeme getiriyordu. Yine Temmuz sayısında İbrahim BAŞTUĞ’un, Cemal SÜREYA’nın unutulan dört şiirini ortaya çıkarmış olması önemliydi. E’nin Aralık 2001 sayısının kapağı yine bir şairdi; kendi kuşağının öne çıkan adlarından Lâle MÜLDÜR. Dergide, şairin son kitabı Saatler/Geyikler ekseninde bir konuşma yer alıyordu. Aynı sayıda, şair Metin KAYGALAK’la yapılan söyleşi de şiir üzerine bazı saptamaların yapıldığı bir konuşma olarak önemli görülmeli. E’de yıl içinde Osman ÇAKMAKÇI’nın şiir yazıları da hem belli bir düşünce olgunluğunu hem de birikimi barındırdığı için dikkate değerdi. 2001’de E’de yayımlanan şiirlerden dikkatimizi çekenlerden bazıları: “Atkestanesi Mevsimi: Serdar KOÇAK” (Ocak), “Tanrı’nın Oyunu: Hasan ÖZTOPRAK”, (Eylül) “Babamın Ölümü: İrfan YILDIZ” (Eylül), “Asyanın Su Gözleri Toprak Dili: enderemiroğlu” (Aralık).
Edebiyat ve Eleştiri dergisi şiiri her zaman gündeminde tuttu. Hem yayımladığı çok sayıda nitelikli şiirle hem de şiir üzerine yazılarla 2001’de Ankara’dan şiirin nazbını tuttu. Temmuz-Ağustos-Eylül-Ekim aylarını kapsayan 55-56. sayılarında Abdülkadir BUDAK’ın “Sayfalar” şiiri beyitlerle kurulmuş olması yönüyle biçim bakımından, kendine özgü söyleyiş tadını vermesi yönüyle ise şiirsellik bakımından dikkat çekiciydi. Ahmet YILDIZ’ın şair Adnan ÖZER’le yaptığı söyleşi bu sayının önemli verimleri arasındaydı. Edebiyat ve Eleştiri’nin Kasım-Aralık sayısında Enis BATUR’un “negresco 1915”, Hayati BAKİ’nin “Güz Yaprakları V” başlıklı şiirleriyle Serdar AYDIN’ın, şiir yıllıklarına ilişkin eleştirel yazısı önemliydi.
2001’in Türk şiiri için önemli olaylarından biri de Hece dergisinin Mayıs-Haziran-Temmuz 2001 sayıları olarak yayımladığı “Türk Şiiri Özel Sayısı”ydı hiç kuşkusuz. Tam 686 sayfalık bu dev “özel sayı” şimdiden önemli bir başvuru kaynağı olarak kitaplıklardaki yerini aldı. Gerçi bu çalışmada önemli eksiklikler de vardı, 2000 yılında dergilerde yer alan şiir yazılarının çoğu unutulmuştu; ama hatırlananların varlığı da küçümsenemeyecek bir birikim oluşturuyordu.
Islık‘ın sesi yine duyuldu geçen yıl. Ocak-Şubat sayısında Şeref BİLSEL’in “Mustafa Köz’ün Şiirinde Dize Gelişleri” ve Osman Serhat ERKEKLİ’nin “Şiirimizin Son Durumu Üzerine Notlar” başlıklı yazıları önemliydi. Mart-Nisan sayısında Şeref BİLSEL’in “Kadıköy Çeşitlemesi” notları, yazarın, Kadıköy’e bulaşmış şairler üzerine küçük dikkatlerini bir araya getiriyordu. Önümüzdeki dönemde şiir-inceleme-eleştiri dergisi kimliğine bürüneceğini duyduğumuz Islık’ta geçen yıl yayımlanan ve dikkat çekici olduğunu düşündüğümüz şiirlerden birkaçı: “Şarkı IV: Metin CENGİZ” (Ocak-Şubat), “Kuyu Başındayım: Yavuz ÖZDEM” (Ocak-Şubat), “Masal: Altay ÖKTEM” (Ocak-Şubat), “Bekledim: Sadık YAŞAR” (Mart-Nisan), “Fısıltılar: Ahmet ADA” (Mayıs-Haziran), “Yağmur Falı: Şeref BİLSEL” (Mayıs-Haziran), “Kamyon: Zafer Ekin KARABAY” (Mayıs-Haziran), “Yalnızlık Dedi Adına: Oğuz ÖZDEM” (Mayıs-Haziran), “Aşkist: Enver TOPALOĞLU” (Kasım-Aralık), “Son Suya Yazı: Celâl SOYCAN” (Kasım-Aralık), “Kımıldayan Taşlar: Kadir AYDEMİR” (Kasım-Aralık).
Aylık Şiir Postası Dize, küçük gecikmelerle birlikte periyodu şaşmayan dergilerdendi 2001’de. Yıl boyunca Veysel ÇOLAK, Muhsin ŞENER, Hale ALÇELİK, Mahmut TEMİZYÜREK… başta olmak üzere değişik imzaların yazılarının yanı sıra “Dize Mitolojisi” köşesi de ilgiyle okundu. Muhsin ŞENER’in “Şiirin Dibi” ve Veysel ÇOLAK’ın “Küreselleşme Sürecinde Şiir”, “Biçimde Öncülük ya da Yıkıcı Yaratıcılık” yazılarına (+) işareti koyduğumuzu belirtelim.
Gösteri‘nin Ocak 2001 sayısı, öteki sayılarına nazaran şiir bakımından hayli zengindi. Kemal ÖZER, Hüseyin YURTTAŞ, Osman OLMUŞ, Cenk KOYUNCU, Enver TOPALOĞLU, Gazanfer ERYÜKSEL, Lüsan BIÇAKÇI gibi şairlerin yeni şiirlerinin yanı sıra Yücel KAYIRAN’ın Türk şiirinin 2000 yılını değerlendiren yazısı önemliydi. Bu yazıda özellikle tartışmaların arka planlarına yapılan göndermeler, yazarının ne kadar iyi bir gözlemci olduğunu ortaya koyar nitelikteydi. Aynı derginin Nisan 2001 sayısında editör Hami ÇAĞDAŞ’ın Mehmet H. DOĞAN’la yaptığı Yüzyılın Türk Şiiri: 1900-2000 antolojisiyle ilgili röportajı okuduk. Röportajda Hami ÇAĞDAŞ’ın eleştirmene sorduğu soruların yalnızca antoloji ekseninde kalmayıp şiir tartışmalarına ve yıllıklara da değiniyor olması, röportajın kuşatıcılığını göstermesi bakımından önemliydi. Derginin Mayıs-Haziran 2001 sayısında Bâki ASİLTÜRK’ün “Arkadaş Z. Özger Şiir İnceleme Yarışması”nda ödül alan incelemesi yayımlandı: “Turgut Uyar’ın Göğe Bakma Durağı Şiirinde Ses Anlam Uzam”. İncelemenin sağlam akademik karakteri, farklı kaynaklara başvuran bir çokyönlülük göstermesi ve şiiri değişik açılardan ele alıyor olması dikkat çekiciydi. Gösteri’nin Ağustos sayısında Bâki ASİLTÜRK, “Şiir Okuma Notları” başlıklı yazılarına başladı; yılın son ayına gelindiğinde bu notlar sürmekteydi.
Kaşgar dergisi 2001’in Ocak-Şubat aylarında 19. sayısını yayımladı. Bu sayıda Cahit KOYTAK’ın ilk sayfalardan giren şiirleri önemli bir birikimin ürünü olmaları bakımından dikkat çekiciydi; bu şiirlerin ileriki bölümleri sonraki sayılarda sürdü. Yine 19. sayıda Ömer ERDEM’in “Yan Oda” şiiri ise imge kurmanın örneği olarak okunabilecek bir şiirdi. Mart-Nisan sayısında Âlim KAHRAMAN’ın “Şairin Kalbindeki Şehir” başlıklı yazısı Yahya Kemal’in İstanbul’a bakışını ele alan bir yazıydı. Kaşgar’ın Mayıs-Haziran sayısında Mehmet Can DOĞAN’ın “Taşın Bildiğini Su da Bilir” başlıklı yazısı Mehmet TANER şiirini değişik yönleriyle inceleyen, farklı bakışlar içeren bir yazıydı. Eylül-Ekim sayısında ise Hilmi TEZGÖR’ün “Kapaklar” şiiri sözü edilmesi gereken ürünler arasındaydı.
Kavram-Karmaşa dergisinin 2001 yılı sayılarında şiir hep en öndeydi; dergi giderek bir şiir-eleştiri dergisi kimliği kazandı. Şubat sayısı Haydar ERGÜLEN şiirini irdeleyen yazıların ağırlıkta olduğu bir sayıydı. Muhsin ŞENER’in bir inceleme yazısı da anılmalı bu sayıdan: “Ayhan Kurt’un ‘Müsadere’ Şiiri İçin”. Mayıs sayısında Hüseyin PEKER’in şiirini değerlendiren yazılar ağırlıktaydı. Halim ŞAFAK’ın Hilmi HAŞAL’la yaptığı söyleşi de ilginç konulara değinilmiş olması yönüyle önemliydi. Kasım sayısında “Yeraltı Şiiri” farklı imzaların yazılarıyla ele alınmış, ayrı bir dosyada da Ahmet ERHAN’ın poetikası irdelenmişti. Derginin editörü Halim ŞAFAK’ın yazıları her iki dosyada da konuları kavramadaki gücü bakımından dikkate değerdi. Kavram-Karmaşa, bir sonraki sayısında “Şiir ve Etkileşim” dosyasını açmış, Metin CENGİZ ve Halim ŞAFAK yazılarıyla bu dosyaya canlılık kazandırmışlardı. Derginin 2001 şiirlerinden bir kısmı şöyle sıralanabilir: “Aeterna Nocte: Bâki Ayhan T.” (Haziran), “7. Can Türküsü: Metin CENGİZ” (Eylül), “Yinelenmez Umar: Hilmi HAŞAL” (Eylül), “Bir Hırsızdan Bir Hırsıza Bırakılan Not: Özcan ERDOĞAN” (Eylül).
Kitap-lık dergisi 2001 yılı içinde her sayıda şiir yayımladı, ayrıca Mehmet H. DOĞAN’ın şiir üzerine sürekli yazılarını Kitap-lık’ın sayfalarında okuduk. Ocak-Şubat sayısında Murat YALÇIN’ın Ece Ayhan’la yaptığı söyleşi, Mart-Nisan sayısında ise “Vesika-lık: Behçet Necatigil” bölümü Türk şiir tarihindeki yerini aldı. Yine Mart-Nisan sayısında Mehmet H. DOĞAN’ın “Kökü Kurumayan Şiir” yazısı Türk şiirinin yakın dönemde geçirdiği evreleri ele alırken, Özdemir İNCE’ye yaptığı göndermelerle hafızalarda yer etti. Mehmet H. DOĞAN’ın, antoloji tartışmalarında kendisine yöneltilen suçlamalara Kitap-lık’ın Eylül-Ekim 2001 sayısında uzun ve ayrıntılı yanıtlar vermiş olduğunu da anımsatalım. Dergiden yıl içinde kenarına yıldız işareti koyulabilecek şiirleri şöyle sıralayabiliriz: “Altı Sone Artı Altı Dörtlük: Enis BATUR” (Ocak-Şubat), “Beş Yıl Var Uğramadım Şairlerin Şehrine: Mehmet YAŞIN” (Ocak-Şubat), “Güz Vurgunu: Bilgin ADALI” (Eylül-Ekim), “Yitmeyen İki İyilik: Ebubekir EROĞLU” (Kasım-Aralık), “Adamotu: Mehmet Can DOĞAN” (Kasım-Aralık), “Siyah Silah: Soner SANCAKTEPE” (Kasım-Aralık).
Kül dergisinin Haziran-Temmuz sayısında Hayati BAKİ’nin “Ahmet Haşim: Akşam, Yine Akşam, Yine Akşam” yazısı belirleyici içeriğiyle, Ekim sayısında da Altay ÖKTEM imzalı “Sözcükten Kurulan Şiir; Tahtadan Yapılan Adam” başlıklı yazı farklı dikkatleriyle ilgi çekiciydi. Kül’ün elimizde olan iki sayısından iki şiir: “Karın Yitik Rengi: Ayhan BİNGÖL” (Haziran-Temmuz), “Balkondan Aşağı Sarkmış Çocuğum: Halim ŞAFAK” (Ekim).
2001 yılı başında çıkmaya başlayan Öteki-siz dergisinde (Kendileri güzel bir nitelemeyle “şiir-derdi” diyorlar!) şiir kendine önemli oranda yer buldu. Mayıs sayısında Fidan ÇOBANOĞLU imzasıyla yayımlanan “Ahmet Hamdi Tanpınar Mezarında Dönecek” başlıklı yazı, Türk şiirinin önemli adlarından birini anımsaması / anımsatması bakımından önemliydi. Öteki-siz’de yıl içinde ilgimizi çeken şiirler şunlardı: “Saint Antuan: Derya ÖNDER” (Ocak), “Haberci Öteki Tin: Yüksel ANDIZ” (Şubat), “Güzergin: Halim ŞAFAK” (Mart), “Meriç Hanım 16: Salih AYDEMİR” (Mart), “Orta Yaşta Ölmüş Bir Şaire Ödenen Borç: Bâki Ayhan T.” (Mayıs), “Bin Yıl Sonu İçin Dört Kırık Şiir I: Mehmet İŞTEN” (Temmuz).
Şiirli Çıkın da periyoduna dikkat eden bir şiir dergisiydi 2001’de. Zaman zaman şiir yazılarına yer verilmiş olmakla birlikte Şiirli Çıkın daha çok, bir ürün dergisi görünümündeydi. Derginin Mart sayısından itibaren yer alan Hilmi HAŞAL’ın “Şiirin Kır Kıyısı” başlıklı şiir notları ilgiyle okundu. Şiirli Çıkın’da yıl içinde ilgimizi çeken şiirlerin bazıları şunlardı: “Doluşiir: İhsan TEVFİK” (Mayıs), “Cinayet: Çağlar ÇABUK” (Mayıs), “Bıçak: Abdullah ERASLAN” (Mayıs), “Ki İstanbul: Mustafa FIRAT” (Temmuz-Ağustos), “Kumsaati Zamanlar 2: Yılmaz YEŞİLDAĞ” (Eylül), “Güz Delisi + Sürgün Menekşe: Engin TURGUT” (Eylül), “Konuk: Selami KARABULUT” (Eylül), “Mühür: Abdullah ERASLAN” (Eylül),”Mektuplar Yazıyorum: Arzu K. Ayçiçek” (Ekim), “Serzeniş Sone: Yılmaz ARSLAN” (Ekim).
Şiir Oku dergisi 2001’de zaman zaman şiir yazılarına da yer verdi; daha çok da, şiir yayımladı. Derginin 2000 yılı sonlarında yayımladığı “Akdeniz Şiiri ve Kültürü” dosyasının yankıları 2001’e uzandı. Benzeri dosyaların yayımlanması Şiir Oku’nun kalıcılığında rol oynayacaktır. Ocak-Şubat sayısında, “Salih BOLAT’tan Mustafa KÖZ’e Mektup”ta şiirin günümüzde nasıl algılandığına ya da algılanmasının istendiğine ilişkin önemli tespitler vardı. Mart–Nisan sayısında Fazıl Hüsnü DAĞLARCA’nın “Dünya Şiir Günü Bildirisi” önemliydi. Aynı sayıda Ayten MUTLU’nun “Dil, Şiir Dili ve Teknoloji” başlıklı yazısı şiir-dil-teknoloji köşeleri arasında çizilen bir üçgen üzerine kuruluydu. Derginin her sayısında “Şiirli Maarif Takvimi” köşesinde bazı şairler kısa biyografileriyle ve şiirlerinden birer örnekle tanıtıldı. Şiir Oku’nun 2001 sayılarında dikkat çeken bazı şiirler şöyle sıralanabilir: “Göz: Yaprak ÖZ” (Ocak-Şubat), “Varsamal: Halil İbrahim BAHAR” (Ocak-Şubat), “Alaysama: Halil İbrahim BAHAR” (Mayıs-Haziran).
Uç dergisinin 11. sayısında Ahmet AYVACI tarafından Kenan SARIALİOĞLU’yla yapılan söyleşi ve Olcay GÜNEŞ’in “Ölümsüzlük Ardında Emily Dickinson” incelemesi dikkat çekti. Derginin bu sayısından birkaç şiir: “Ayaktaki Yeşili Söylemek: F. H. DAĞLARCA”, “Adı Umutla Karışık Beklemek Çıkmazları: Mustafa FIRAT”, “Sıfır: C. Hakkı ZARİÇ”, “Çelişki: Çağlar ÇABUK”, “Yalnız Tango: Cengiz KILÇER”, “Dünyayla Aram Açılıyor: Bayram BALCI”, “Kenti Uyutuyorum…: Aziz Kemal HIZIROĞLU”, “Birler Meclisi XII: Sina: Orhan ALKAYA”.
Uzak şiir seçkisi 2001’de bazı sayılarını büyük ölçüde alıntılarla doldurmuş olsa da yayımını ısrarla sürdürdü ve gereken yerlere ulaştırıldı. Belki de seçkinin boyutlarından kaynaklanan bir problem olarak, derinlikli şiir yazıları fazlaca görülmedi Uzak’ta. Bununla birlikte İrfan YILDIZ’ın toparlayıcı örneklemeli yazıları ve röportajları dergiyi zenginleştirdi. Aralık sayısında, Ercüment UÇARI’yla 1988’de yapılmış bir söyleşinin gün ışığına çıkarılmış olması güzel bir sürpriz olarak Türk şiir tarihine geçti. Uzak’tan birkaç şiir: “Böyle Sürmez Bu Büyü: Zekeriya SAKA” (Mart), “Bir Geçmişimiz Vardı: Fatma NUR” (Nisan), “Rüzgârlı Hayat: İrfan YILDIZ” (Ekim).
Varlık dergisi her yıl olduğu gibi bu yıl da her ay önemli sayıda şiir yayımladı. Asıl önemlisi, bu şiirlerin bir kısmının “Ustaların Seçtikleri” çerçevesinde olmasıydı; çünkü bu çerçevede yayımlanan şiirlerin edebiyatımıza yeni imzalar kazandırmada önemli bir işlevi olduğu kuşku götürmez. Şiirleri yayımlananlardan şiirlerindeki düzeyin dikkat çekici olduğunu düşündüğümüz, dergiyi okurken şiirlerinin yanına (+) işareti koyduğumuz bazı adları saymakta sakınca görmüyoruz: Ayşen GÜL, Ataman AVDAN, Onur AKYIL, Bahtiyar KAYMAK. Varlık’taki önemli olaylardan biri de Metin CENGİZ’in “Aynanın Arkasında Janusun İki Yüzü” başlığı altında şiir yazılarını yıl boyunca sürdürmüş olmasıydı. Özellikle son aylarda şairin, daha doyurucu, bilgilendirici ve yönlendirici yazılar yazmış olduğu dikkat çekti. Yılın sonlarına doğru Varlık’ta küçük İskender’in “Rimbaud’ya Akıl Notları” başlığı altında polemik yazılarına başladığını da ekleyelim. Varlık’ın Ocak 2001 sayısındaki “Hüseyin Ferhat Söyleşisi”ni (Hilmi Haşal), Şubat 2001 sayısındaki mini “Didem Madak Dosyası”nı ve “Abdülkadir Budak Söyleşisi”ni, Temmuz 2001 sayısındaki “Antoloji Cephesinde ‘Yüzyıl’ Savaşı” dosyasını, Eylül 2001 sayısında Hüseyin MEVSİM imzalı “Şair ve Uğursuz Kadınlar” yazısını kalıcılık açısından önemli gördük. 2001’de Varlık’ta yayımlanan niteliklİ şiirlerden ancak birkaçının adını anabileceğiz: “Sır: Enver TOPALOĞLU” (Şubat), “Camkırıkları: Deniz DURUKAN” (Ocak), “Beden Dili: Metin CELÂL” (Nisan), “Zaman Denilen Büyü: Veysel ÇOLAK” (Nisan), “Katili Bulunana Dek Her Ceset Masumdur: Altay ÖKTEM” (Nisan), “Soğuma: Abdülkadir BUDAK” (Mayıs), “Yörünge: Mustafa KÖZ” (Haziran), “Yağmur Yağıyor Gibi Ölüyorsun: Çiğdem SEZER” (Haziran), “Çalgın: Yücel KAYIRAN” (Temmuz), “Epe Flöre Kılıç: Nilay ÖZER” (Temmuz), “Kıtlık: Mustafa ZİYALAN” (Ağustos), “Şarkı 11: Metin CENGİZ” (Ekim), “Berhudar Olamadığım Yer: Osman OLMUŞ” (Ekim), “Kum ile Su: Şükrü ERBAŞ” (Kasım), “Kaç Flüte: Halim YAZICI” (Kasım), “Su’yla Dans Eden: Erdal DOĞAN” (Aralık).
Yedi İklim de 2001’de şiire önem veren dergilerdendi. Dergideki doyurucu içerikli yazılardan biri Osman ÖZBAHÇE tarafından kaleme alınan ve Mayıs sayısında yer alan “Arif Ay’ın Şiirine Genel Bakış” başlıklı yazıydı. Haziran’da ise Can SİİRT’in, 2000 yılı Türk şiirini değerlendirme amacını taşıyan yazısı önemliydi. Derginin Aralık sayısı geniş bir “Ebubekir Eroğlu Dosyası” sunması bakımından kalıcı olmaya adaydı. Yedi İklim’de 2001’de dikkatimizi çeken bazı şiirler: “Karamsar: Y. Serkan DOĞAN” (Şubat), “Tablo: Adem TURAN” (Şubat), “Ducita (Arya): Ali GÜNVAR” (Mart), “Çıksalın Durağı: Murat SOYAK” (Mart), “Yakan Top: Osman ÖZBAHÇE” (Mayıs), “Yarışma: Ahmet Edip BAŞARAN” (Haziran).
Yenibinyıl Şiir yüksek sesli bir çıkış yaptı 2001’de; bu çıkışın yankılarını bulup bulmayacağı önümüzdeki aylarda belli olacak. Ağustos ve Ekim sayılarındaki giriş yazıları bir parça dağınık görünmekle birlikte günümüz şiir ortamındaki problemlerin pek çoğuna dokunur nitelikteydi. Aralık’ta ise Gürel ORMANCI imzalı “Dördüncü Yeni’den Yenibinyıl”a başlıklı yazı şiirin güzelliği, yeniliği üzerine değerlendirmeleriyle öne çıktı. Yenibinyıl Şiir’den bazı şiirler: “Güz Dörtlükleri: Osman Serhat ERKEKLİ” (Ağustos ve Ekim), “İyi Akşamlar Dünya: Mustafa GÜNAY” (Ekim), “Reenkarnasyon: Mehmet SARSMAZ” (Aralık), “Yağmur Başladı: Bilge AY” (Aralık), “Önceki Yağmurdan: Ataman AVDAN” (Aralık).
Edebiyat dergilerinin yanı sıra kitap dergileri de gerek şiir dosyalarıyla gerek söyleşi ve şiir yazılarıyla 2001’de şiirin gündemde kalmasında rol oynadı. Özellikle Cumhuriyet-Kitap‘ta Turhan GÜNAY’ın editörlüğünde Deniz DURUKAN tarafından hazırlanan “günümüz dergileri” dosyası (18 Ekim, sayı: 609) uzun süre tartışıldı, gündem belirledi. Hatta denebilir ki bu dosyadan sonra edebiyat dünyasında dergilere olan ilgi epey arttı. Yine Cumhuriyet-Kitap’ta Gültekin EMRE’nin Enis BATUR’la Doğu-Batı Divanı kitabı ekseninde yaptığı şiir söyleşisi (13 Eylül, sayı: 604) arşive geçti. Güngör Tekçe’nin, Cemal Süreya Ödülü’nü alan Seğiren kitabına ilişkin birkaç yazı da çıktı dergide; Melisa GÜRPINAR’ın epey geniş ve derin yazısı (30 Ağustos, sayı: 602) ile Deniz DURUKAN’ın şairle söyleşisi (22 Şubat, sayı: 575) bunlar arasındaydı. Radikal-Kitap‘ta Seda ARUN’un Özdemir ASAF şiirini irdeleyen yazısı (20 Nisan, sayı: 5), Yusuf ALPER’in Adnan ÖZER’in toplu şiirini inceleyen yazısı (20 Nisan, sayı: 5) bu dergiden akılda kalanlardı. Bu iki kitap dergisinde de yıl içinde elbette çok sayıda şiir yazısı yayımlandı. Ne var ki onların hepsini anmak ancak bir arşiv dökümü için gerekli ve mümkün olabilir.
Bâki Ayhan T.
NOT: Bu değerlendirmeleri yaparken, elimizde bütün dergilerin bütün sayılarının olmadığını, hatta bazı dergilerden hiç söz açamadığımızı belirtelim. Eksiklikler ve gözden kaçmalar için şairlerden, yazarlardan, editörlerden, okuyuculardan anlayışlı olmalarını bekliyoruz. Malum, geçen yılı ekonomik krizle geçirdik!
İKİNCİ NOT: Bu kötü hava koşullarında kilometrelerce yol kat edip İstanbul’a günübirlik gelerek teknik konularda fedakârca çabaladığı için Kaan OĞUZCAN’a çok şey borçluyuz.
ÜÇÜNCÜ NOT: Bazı dergilerin eksik sayılarına ulaşmamızda -her zaman olduğu gibi- yardımlarını esirgemeyen Mustafa KÖZ’e de ayrıca teşekkürler…
(Bu yazı şiir ağırlıklı edebiyat dergisi Budala’nın Ocak-Şubat 2002 tarihli 19. sayısından alınmıştır.)
İzdiham