10 Nisan 2019

Bilim Açıkladı: Unutmak, Hatırlamaktan Daha Zor

ile izdiham

Austin Teksas Üniversitesi araştırmacıları, nörolojik görüntüleme yöntemini kullanarak, bir şeyi unutma eyleminin hatırlama eyleminden daha çok zihinsel efor ve beyin gücü gerektirdiğini keşfettiler.

Neuroscience dergisinde yayımlanmış olan bu bulgular, istenmeyen bir anıyı veya tecrübeyi unutmanın daha çok dikkat gerektirdiğini gösteriyor. Bu şaşırtıcı sonuç, odak noktasını istenmeyen anıdan uzaklaştırma ve anının geri kazanımını bastırma yolu ile dikkati istenmeyen tecrübeden çeken ‘’kasıtlı unutma’’ yöntemi araştırmasını daha da genişletiyor.

‘’Travmatik anılar gibi uyumsuz etkileri tetikleyen anıları hafızadan atmak isteyebiliriz, böylece yeni tecrübelere daha uyum sağlayabilen bir yol ile cevap verebiliriz.’’ diyor projenin yöneticisi ve Austin Teksas Üniversitesi Yardımcı Psikolog Profesör Jarod Lewis-Peacock. ‘’Yıllardır yapılan araştırmalar, herhangi bir şeyi isteyerek unutabilme yeteneğine sahip olduğumuzu göstermesine rağmen beynimizin bunu nasıl yapabildiği hala araştırılıyor. Beynin unutabilmek için anıları nasıl zayıflatabildiğini ve bunu kontrol edebilmek adına nasıl yollar geliştirdiğini keşfettiğimiz zaman, insanların istenmeyen anılarından kurtulmasına yardımcı olan tedaviler de geliştirebilecek durumda olacağız.’’

Anı belleği statik ve sabit değildir. Anılar yaşantı ve deneyimler ile şekillenip modifiye edilen, ve düzenli olarak güncellenen beynin dinamik yapılarıdır. Beyin, durmadan anı verilerini gün yüzüne çıkarır veya unutur. Bu işlem çoğunlukla gece uykusu sırasında, otomatik olarak gerçekleşir. Söz konusu “kasıtlı unutma” olduğunda, bu konu ile ilgili önceki çalışmalar daha çok prefrontal korteks ve uzun erimli bellek olan hipakamus gibi beynin yapılarındaki kızgın ve aktif noktalar (hotspot) incelenmişti. Son çalışma, bunun yerine beynin duyusal ve algısal bölgelerine, özellikle ventral temporal kortekse ve oradaki karmaşık görsel uyaranların hafıza temsillerine karşılık gelen aktivite modellerine odaklanıyor.

Araştırmacılar, beyin aktivitesini izlemek için nörolojik görüntüleme tekniğini kullanarak bir grup sağlıklı yetişkin bireye, gördükleri resimleri ya unutmaları ya da hatırlamaları gerektiği talimatını vererek manzara ve yüz fotoğrafları gösterdiler.

Bulgular insanların yalnızca neyi unuttuklarını kontrol etme yeteneğine sahip olduğunu değil, aynı zamanda kasıtlı unutmanın da başarılı olduğunu, bu duyusal ve algısal alanlarda orta düzeyde beyin aktivitesi gerektirdiğini – hatırlamak için gerekenden daha fazla aktivite gerektirdiğini doğruladı.

‘’Ortalama düzeyde bir beyin aktivitesi unutma mekanizmasında kritik bir rol oynuyor. Harcanan enerji çok güçlü olursa hafızayı güçlendirir, fazla zayıf olursa da anı değiştirilemez.’’ diyor çalışmanın baş yazarı ve UT Austin’de doktora sonrası psikolog olan Tracy Wang. ‘’Önemli olan unutma niyeti ile gelen beyin aktivitesindeki artış ve bu mental aktivite seviyesi olması gereken noktaya gelince de beynin istenmeyen tecrübeyi unutma işlemine yönlendirmesi.’’

Ek bilgi olarak araştırmacılar deney katılımcılarının, duygusal veri taşıyan yüz fotoğraflarındansa manzara fotoğraflarını unutmaya daha çok eğilimli olduklarını gördüler.

Belirli tipteki hafızalara ne kadar dikkat edildiğini izlemek için sinirsel geri bildirim yönetimini kullanarak yeni bir çalışmaya başlamış olan Lewis-Peacock “Beynimizdeki bu mekanizmaların farklı türdeki bilgilere nasıl tepki verdiğini öğreniyoruz ve unutma yeteneğimizi nasıl kullanacağımızı anlamadan önce bu çalışmanın daha fazla araştırılması ve çoğaltılması gerekecek.” diyor.

‘’Refahımıza ve mental sağlığımıza büyük etki edebilecek olan bu çalışma gelecekteki araştırmalarımızda, bu yapışkan, ağır ve gitmek bilmeyen anılarımızdan kurtulmamıza yardımcı olacak.’’ diyor son olarak Peacock.