Sevgili Meg,
Senin de tahmin edebileceğin gibi, matematik okumayı düşünmene çok sevindim. Bunun tek nedeni birkaç yıl önce A Wrinkle in Time (Zamanda Kıvrılma) adlı kitabı tekrar tekrar okumakla geçirdiğin bütün o haftaların ya da sana dört boyutlu küpler ve yüksek boyutları anlatarak geçirdiğim bütün o saatlerin boşa gitmemesi değil elbette. Sorularını senin sorduğun sırayla yanıtlamak yerine ilk başta en pratik olanla başlamak istiyorum: benim dışımda matematikle geçmini sağlayan başka biri var mı?
Bu sorunun cevabı birçok insanın düşündüğünden çok farklı. Çalıştığım üniversite birkaç yıl öncesinin mezunlarıyla bir araştırma yapmış ve çeşitli lisans konularının içinde ortalama en yüksek geliri sağlayan alanın… matematik olduğunu bulmuştur. Şunu da belirtmeliyim ki bu durum yeni tıp okulu açılmadan önceydi; ancak matematiğin iyi para kazandıran bir iş bulmayı sağlayamayacağına dair mitin de sonu olmuştur.
Gerçek şu ki matematikçilerle her gün. her yerde karşılaşıyoruz ama bunun farkında bile değiliz. Eski Öğrencilerimden bira fabrikası yönetenler, kendi elektronik firmasını kuranlar, otomobil tasarlayanlar, bilgisayar için yazılım yazanlar ve borsada vadeli işlem ticareti yapanlar var. Aslında banka müdürümüzün matematik diplomasimi! olabileceği ya da DVD ve MP3 çalarları icat eden ya da üretenlerin çoğunun matematikçi olduğu ya da Jüpiterin şaşırtıcı uydu fotoğraflarının iletilmesini sağlayan teknolojinin büyük ölçüde matematiğe dayalı olduğu aklımıza gelmiyor sadece. Doktorumuzun bir tıp diplomasimi!, avukatımızın da hukuk diplomasının olduğu nu biliyoruz; çünkü bunlar belirli bir eğitim gerektiren belirli, iyi tanımlanmış mesleklerdir. Ancak binaların üzerinde, içerde yardıma ihtiyaç duyduğunuz matematik problemlerini yüksek ücretler karşılığında çözecek lisanslı bir matematikçi olduğunu yazan pirinç levhalar bulman mümkün değildir.
Toplumumuz büyük miktarda matematik tüketmekte ancak bunların hepsi perde arkasında gerçekleşmektedir. Bunun nedeni açıktır; ait olduğu yer orasıdır. Bir araba sürerken, onun çalışmasını sağlayan bütün o karmaşık mekanik olaylar hakkında kaygılanmak islemezsin; yalnızca arabana binip gitmek istersin. Elbette araba mekaniğinin temcileri hakkında bilgi sahibi olmak daha iyi bir sürücü olmana yardımcı olacaktır, ancak bu bile gerekli değildir. Matematikte de durum aynıdır Araba seyir sisteminin, matematik işlemini kendin yapmadan sana yön göstermesini istersin. Telefonunun sinyal işlemlerini ve hata düzeltme kodlarını anlamak zorunda kalmadan çalışmasını istersin.
Ancak bazılarımızın matematiği bilmesi gereklidir, yoksa bu mucizevi aletlerin hiçbiri çalışmaz Geriye kalanlar günlük hayatlarımızda matematiğe ne kadar bağlı olduğumuzu bilse mükemmel olurdu. Matematiği bu kadar perde arkasına koymaktaki sorun, çoğu insanın onun orada olduğundan bile haberinin olmamasıdır.
Bazen insanların matematiğe karşı tutumunu değiştirmenin en iyi yolunun matematiğin kullanıldığı her şeyin üzerine kırmızı bir etiket yapıştırmak olduğunu düşünürüm. “İçerde matematik var.” Elbette bütün bilgisayarların üzerinde bir etiket olacaktır ve bu fikri harfi harfine uygulayacak ulursak, bütün matematik öğretmenlerine de birer tane yapıştırmamız gerekir. Aynı zamanda bütün uçak biletlerine. telefonlara, arabalara, uçaklara, trafik lambalarına, sebzelere de kırmızı birer matematik etiketi yapıştırmamız gerekir.
Sebzeler mi?
Evet. Babaları ve onların babaları ne ekiyorsa onu eken çiftçilerin zamanı artık çoktan geçti. Salın aldığın hemen hemen bütün bitkiler uzun ve karmaşık bir ticari yetiştirme programının ürünüdür. Matematiksel anlamda “deneysel tasarım” konusu, yeni bitki türlerini değerlendirmek için sistematik bir yol sunmak üzere 1900′lü yılların başında oluşturulmuştur; yeni genetik modifikasyon yöntemlerinden bahsetmeye gerek bile yok.
Bir dakika. Bu biyoloji değil miydi?
Evet, kesinlikle biyoloji. Ama aynı zamanda matematik de. Genetik, biyolojinin matematiksel olan ilk bölümlerinden biriydi. İnsan Genomu Projesinin başarılı olmasının bir nedeni biyologların zekice çalışmaları olmakla birlikte projenin tamamının çok önemli bir özelliği de deneysel bulguların analiz edilmesi ve parça parça verilerden doğru genetik sıraları oluşturmak için güçlü matematiksel yöntemlerin geliştirilmesi olmuştur.
Yani. sebzelere de birer kırmızı etiket. Hemen hemen var olan her şeye kırmızı birer etiket.
Sinemaya gider misin’ özel efektleri sever misin? Yıldız Savaşları, Yüzüklerin Efendisi? Matematik, tik uzun metrajlı bilgisayar animasyon filmi olan Oyuncu Hikayen, matematik üzerine yaklaşık yirmi araştırma makalesinin yayımlanmasına neden olmuştur. “Bilgisayar grafiği” yalnızca bilgisayarla resim çizmek değildir; bu resimlerin gerçekçi görünmesini sağlayan matematiksel yöntemlerdir. Bunu yapmak için üç boyutlu geometriye. ışık matematiğine, bir başlangıç ve biliş arasına düzgün bir görüntü serisi eklemek için “araya ekleme” yöntemine ve daha birçok şeye ihtiyaç vardır. “Interpolasyon” matematiksel bir düşüncedir. Bilgisayarlar zekice bir mühendislik ürünüdür: ancak zekice kullanılan matematik olmadan bir faydaları yoktur.
Ian Stewart, Genç Matematikçiye Mektuplar, Profil Yayınları
İZDİHAM