25 Şubat 2016

İlhami Çiçek’in Biyografisi

ile izdiham

‘İntiharlar her akşam ıslak – yapışkan saçlarıyla girip odama paniğimden pay toplarlar.’ İlhami Çiçek (1954-1983)

Babasının dedesi 93 Harbi’nde Kafkasya’dan gelip Oltu’ya yerleşir. Çok küçük yaşlarda babasının dedesiyle ve diğer büyükleriyle ilgili destansı anıları coşkuyla dinler. Bu anıları zihninde hep idealize ederek kendi çevresinde de karşılığını görmek ister. Ne ki, bu has ve güzel ilişkilerin âdeta bıçakla kesilmiş gibi bitmiş olmasını bir türlü kabullenemez. Böylece, yabancılaşmaya ilk kez kendi çevresinde tanık olur. Sığ ve anlamsız ilişkilerden sürekli rahatsızlık duyar.

Anlatılanlara göre, çocukluğunda, küçük bir çocuğun yaşaması mümkün olmayan hüzünler, duygular ve tehlikeler yaşar. 6-7 yaşlarında kardeşiyle samanlık damında oynarken saman dökülen delikten aşağı düşer. 24 saat baygın kalır. Bir hafta kendine gelemez. Kendine geldiğinde de, artık onun için ürkeklik, duygusallık ve durgunluk bir yaşam biçimi olur.

Bütün bu olumsuzluklara karşın,- bir çıkış yolu aramaktan da vazgeçmez. Böylelikle yoğun bir okuma dönemi başlar. Doğuda ince bir damar halinde canlılığını sürdüren aşık geleneği onun tek ilgi ve iletişim alanı olur. Zaman zaman aşıkların toplantılarına katılır. Büyük bir hayranlık ve dikkatle onları dinler. Şiire ilgisi de böyle başlar. Ortaokul ikinci sınıfta Faruk Nafiz’in “Çoban Çeşmesi” şiiriyle katıldığı ‘Şiir Okuma Yarışması’nda birinci olur. Artık şiir onun için vazgeçilmez bir tutkudur.

Ve yazmaya da başlar. Lise’deyken yazdığı “Otel Odası” adlı şiiri Adımlar Dergisi’nin açtığı şiir yarışmasında birincilik kazanır. Yayımlanan ilk şiiri de “Otel Odası”dır. Lise yıllarında amatör düzeyde tiyatro çalışmalarına da katılır.

İlk ve ortaokulu Oltu’da, liseyi Erzurum’da bitirir. Erzurum’da, Edebiyat Fakültesi’nde okurken Halk Edebiyatı’na ilişkin yazılar yazar ve yerel gazetelerde yayımlar. Bir yandan üniversitede okurken, bir yandan da vekil öğretmenlik yapar. “Son Öğrence” şiirini de bu vekil öğretmenlik döneminde yazar. Artık şiir çalışmaları daha bir yoğunluk kazanır. Şiire olan tutkusu, onu Divan Şiiri’ne götürür. Divanları yutarcasına okur.
Üniversiteden sonra 1978 yılında Kırıkkale Lisesi’nde edebiyat öğretmenliğine başlar.

Bu yıla kadar Nuri Pakdil’in yönettiği Edebiyat Dergisi’nin bir okuru olan İlhami Çiçek, artık derginin sürekli şairlerinden biridir. Aradığı öğretisel duyarlılığı en canlı biçimde yaşayan bir çevrenin içinde bulunmanın sorumluluğunu taşımaktadır. Bu sorumluluğu boyutlandırabilmek için yapmak istediği çalışmalar yüzünden sağlığı iyide iyiye bozulma noktasına gelir. Böylesine sıkıntılı ve sancılı bir dönemin ürünü olarak “Satranç Dersleri” ortaya çıkar.

Sonra, İstanbul’a gider. Öğretmenliği Pendik Lisesi’nde sürdürür. Evlenir. Abdurrahman Nuri adında bir oğlu olur. Bu dönem, hastalığının da iyice ilerlediği bir dönemdir. 1983 yılının Mart ayında kısa dönem askerlik için Tokat’a gider. Hastalığı askerde daha da artar. Bir süre Mevki Hastanesi’nde tedavi görür. Hastalığının artmasıyla birlikte dünyanın zeminindeki “kayganlık” şair Çiçek’i giderek daha fazla rahatsız etmeye başlar. Bütün gücüyle kendini şiire veren ve bu şekilde içindeki “kuşkular”dan, yeryüzündeki “yalnızlık gerçeği”nden ve kederlerden sıyrılmaya çalışır.

İyileştiği sanılarak tekrar Tokat’a gönderilir.
İlhami Çiçek’in, gece gündüz şiir çalışmalarını tüm hızıyla sürdürdüğü bu günlerde artan hastalığı yüzünden -dostlarının ifadesiyle- zaman zaman çevresindeki insanları tanıyamaz hale geldiği anlatılır.

Hayatı da iyi oynamak gerekiyordu. Bu bilinçle bütün duyargalarını yeryüzüne açmıştı. Vaktinin az olduğunu hissetmiş gibi her şeyi koşarak ve telâşla yapıyordu. Uçurumlar vardı hayatta, çepeçevre şeytan kilitleri, sınav. Yonta yonta, incelte incelte saydamlaştırdığı o hassas, kırılgan dokunun telleri habire kopuyordu.

Oysa o arıyordu: çağın unutturmak istediği / belki derin bir gök resmini / ye’si biçen o eşsiz kılıncı gürbüz hamleyi:
“o yüz/ diyor yoruldum-aynalar/ gösterebilir mi hiç- bana sonumu/ nedensiz başladım oyunculuğa/ bitireceğim rastlantıyla- oyunumu/ dostlarım da/ var- intiharlar/ her akşam ıslak- yapışkan/ saçlarıyla girip odama/ paniğimden pay toplarlar” , diyen ve son sözlerini yine şiirine söyleyen şair Çiçek, askerliğinin bitmesine çok kısa bir süre kala geçirdiği şiddetli bir kriz sonrasında –altını çizerek söylüyorum: KRİZ sonrasında- balkondan atlayarak intihar etti ve dünyadaki öyküsüne son noktayı koydu.

Arkadaşı Ali KARAÇALI bu son günleri şöyle anlatır :
En son ziyaretine gittiğimde görüşmeye gelmemişti. Tanıyanlar aramış bulamamışlardı. Saatlerce oturup nizamiyede beklemiş, dönmüştüm. Hüzünlü resimler belleğimdem geçiyor, dua ediyordum. Askerlik bitince Erzurum’a gitmek, bir ulu kişiden destur ve himmet almak istediğini söylemişti bir gün.

Himmet ve destur Hüda’ya kalmıştı.

Ölümünü birkaç gün sonra duydum. Tokat postahanesinde karşılaştığım tanıdık bir teğmene sağlık durumunu sorduğumda şaşırmış, hayretle yüzüme bakmış:
-Üzgünüm, demişti, demek haberin olmadı. Böyle bir haberi vermek istemezdim.

Hayat buydu işte, bu kadardı. Bazen söz biterdi.

‘Herşey eninde sonunda sessiz’di.

Ve o muhteşem şiiriyle sizleri baş başa bırakıyorum :

SATRANÇ DERSLERİ

1.
uzun bir nehirdir satranç
kıvrak ve uzatarak boynunu
nice güneş batışını yerinde görmüş boynunu
oysa veba tarihçileri bilmemişlerdir
her karenin bir karşı veba girişimi olduğunu

göğe bezgin bakanların bir türlü öğrenemediği
bir oyundur satranç

evet ilk aşk gibi bir şeydir ilk açılış
artık dönüş yoktur
kuşku bağışlanmasa da
tedirginlik doğal sayılabilir
ancak
yürümenin dışında bütün eylemlerin adı
kaçış kaçış kaçıştır

çapraz özgürlüklerinde filler
acılardan yapılmış bir alanda
ne zaman ki esrirler
yazsak defterlere sığar mıydı
şah açmazında vezirin ölümcül tutkusunu
yerine göre piyon da bir tufandır
içinde hep bir vezir sürekli mahzun
düz gider çapraz vurulur ve uzun uzun
günbatımlarını çağrıştırır

hüznü uçlarından dolanıp
yalın sıçrayışlarıyla piyonlar arasından
ürkek ama cesur ama sevimli
açsa duyargalarını o tarihsel şiire
iyi bir oyuncu en çok atları sever

sen ey atını kaybeden oyuncu
bir ilkyazdan koca bir güzyontan adam
bırak oyunu

artık
öyle bir ıssızlık düşle ki içinde
yeryüzünü kişnesin
bizim atlar

nicoldu onca oyuncu
oyarak
ette oyuk seyirmesinden
oyun kurarlardı

kaçıp
da süleymandan
kaf dağında otururdu
anka nicoldu

o mağrur gemiler ki açıklarda
güneşin şanla her akşam ufala ufala battığı
suların kabarıp taşarak savrulduğu oradan
kesik bir insan başı gibi taşra düşüp
helak oldular

ün geldi ey iskender
çok acaip gördün ömrün tükendi
geri dön
ürktü
ki endişe
dünyadandır ve hayal hiçtir
sözü onun
…avda
yine geri dön bu son
yoksa öleceksin gurbette
dedi ses ve işitip ağladı
o koca iskender ki
tuhaf matlar yapardı
mat oldu olağan biçimde

artık anlaşılmıştır günün akşamlılığı
kesin mat yok
iyi oyun vardır sadece
ve satranç aslında dalgınların oyunudur
dalgının ölüm karşısındaki sükuneti
düşmana
ölümün dehşetinden korkuludur

eğilip o oyuncu
uzatsa boynunu buyruğa

taşlar sürüldüğünde
kaleyi buyruksuz düşündü mü kişi
demek ki bütündür sallantıda
demek ki gök de anlaşılmaz bir biçimde ölü
cinayetlerde yeryüzüne paramparça dağılmıştır
aşk ve umut dağılmıştır
koygun bir gece gibi günü kaplayan
sevgilinin gözlerindeki zeytin siyahını
o oylum oylum kabarık şiiri
kaplayan
bir şeyse buyruksuzluk
taşlar sürüldüğünde
alıp kişiyi kayalar çarpar buyruksuzluk

çağı binip
cübbesinden gözükara süvariler çıkaran
o beyaz taş oyuncusunu nerde bulmalı
tutup üzengisinden öpüp koklamalı

söyleyelim e BİR
ha
in
dir
eSekiz yok
yok ayrı bir düşman falan
genç çeri
ey e hattındaki budala
-Tanrım ne saflık-

bir ara dilim sürçse
de at kıskacını anlatsam
desem ki Ha-
derler ki kemik atıyor
köpek resmine bu adam

anlat
apaçık olanı
gecedir halk
etinin önünde anlam
katledilmiştir

vardın
söylemezler otlar
çok sutün düştü
nice bir taş
ne zamana yetiştin

aykırı sür
çalka
de ki ey at kıskacı kabaran
ateş almış ve ey at kıskacı
diye bağırarak
o oyuncu
oynadığında seni
konuş benimle
sana hizmet danışayım

hüzün
yalındır-dağdan
aparılmış kar topakları gibi

yel ki ince
ipince bir teldir kopmuştur

insan
azar azar kopmuştur

yalnız hüznü vardır kalbi olanın
hüzün öylece orta yerdedir
tuhaf bir yarma yaşanıyordur
çepçevre şeytan kilitleri

sınav

bir oyuna rastgeldim
her taşı yakup hüznü

anlat
bu boşalmış at
hüzündür

yanında
kalfa
çırak
ben bir oyuncu tanıdım
daha
ataktı

gördüm ki çatlıyordu
kara kuzgun

kabusa beyaz bir su
oyuluyordu

‘ve sabır
olmasaydı
yeryüzünde
birgün
kalınabilir miydi?’

bu hüznün
mesnevisi yazılmadı
gürbüz tarhlar öldü
o ceylanda
bir kaç minyatür
mütekeddir
-de bana bu esrime
bu koygun minyatür yalnızlığından
başka nedir-oysa
kocamandır aşk
usanç
hep eksiler alanında
olup biten bir şeydir
parçala bu trajik geçidi
o taşı sür ey insan
taşı taş-çünkü saat
sınanan bir süreçtir ve atlar
yanıldıklarında
kaygan
o karangu duvarına çarpıp kuşkunun
düşer ölü atlar

çünkü satrançta
çünkü orada ve burada
her zaman
öğretidir zaman
aşkın da
katları vardır-kadim
kabarık bir öyküdür alınyazısı

ey aşk
elbet başındasındır bela kitabının
ne çok dilin var
gece ki anlamadı
şu anda
o
ibrahim ve ishak
yargıç yok taşı kim atacak
leyla bilmez mi gerekli olduğunu
diye döğünüp duran
gece ki ey gece
o külli aynalar
seni ararlar
ıssız bir hat fotoğrafın
dan sana çıktım

oynanan
göstermelik bir son oyunuydu
aldandın
ağır taşlar verdik
…ve ay seni bulduğunda
yani ki kanıtladığında kendini
ben
müthiş bir başlık atacağım
şiirime
sevgili gecem diye

şebçerağ
söndü mü
diye bir ses

sahi şebçerağ nerde
iskender! iskender!
diye bir ünlem

bu nasıl iskender
aramaz bengisuyu
diye bir hüzün

‘hişt! dostlarıma şunu haber ver
denize açıldım
ve gemim parça parça oldu’
diye bir im
denli narindir intikam

intikam içli bir marştır gerçekte
bir ara ses aygıtını yırtarak çıkarılırdı
o şimdi
dışlanmış bir taş olarak
karlı kış gecelerinde
acılı bir genç şairin her geçişte
hüznüne tanık olduğu
metruk bir kümbet denli müşahhas
aşktır-ve o
ne rahim bir yürüyüştür gecede

(o yıllar bir ressam tanırdım
gök çizemezdi
yüksek evler yapardı yitik kadın yüzleri- bir güm
o kentin
-tarihsel bir kenttir-
o çarşısındaki hasır iskemleli kahvede
onu bir cenini çizerken ağlar gördüm
bütün öğeleri belliydi ama neden gözsüz
ama neden bir kaleden artmış kapı tokmağı gibi
ıssız ve dokunaklı
diye sormadım çünkü ben
ağlayanları severim ve güzeldir ağlamak
denebilir ki-
bir insan en çok ağlarken güzeldir
vakit de akşamdı dışarda kar vardı
kar yüzyıllardır alabildiğine vardı
insanlar doğar konardı konar göçerdi
sonra o bütün resimlerini yırttı-
birden kaybolmuştu
arıyor diye duydum bir şeyi
çağın unutturmak istediği
belki derin bir gök resmini
ye’si biçen o eşsiz kılıncı gürbüz hamleyi)

bu taşı da sürüyorum
koyar gibi o güzel yapının üstüne
ya da komaz gibi taş üstüne taş
(ben daha çok taşları mı anlıyorum nedir
ve nedir taş-
çakmak taşı satranç taşı
sapan taşı göktaşı)
reddetmek gerekiyor kimi taşları ve şeyleri

sözgelimi sapan taşını
-o göz çıkarır sadece-
ortadaki gökkasabı gökdeleni
tanrısız tecimevlerini caminin hemen önündeki
ana caddedeki aykırı kadın salınışını
yanlış konumunu gülün evlerde bahçelerde
ve hatta parklarını bile bu taş mekanın
reddetmek gerekiyor

çağa çıktığımda
kan- çoğalan bir suret ve kendini
ta içerlerde bir yerin üşüyor-duymuyormusundur
yinelenir durur -şu sanki ne diye- akşam ki
dönüp nefsini içine tuttuğun yüzündür
senin yüzün -paramparça
bölük pörçüktür
şu kuytu kalabalıkta
şu yalnızlıkta
ivedi ve kirlisarı
dişiliğini kullanıyordur kuşku
lüks oteller gibi kuşku
kuşku

(çağı deştiğimde
o yüz
diyor yoruldum -aynalar
gösterebilir mi hiç -bana sonumu
nedensiz başladım oyunculuğa
bitireceğim raslantıyla -oyunumu
dostlarım da
var -intiharlar
her akşam ıslak-yapışkan
saçlarıyla girip odama
paniğimden pay toplarlar)

azaldı
halk içinde yüzdeki ben gibiler
eldeki siğile
çıbana -etin yumuşak bir yerinden sökün eden-
döndü halk ve cüzzam ne yürüdü
ve hep bir yaprak değil miyiz ki
bir zaman yarıp çıkmak serüveninde
özdalımızı
topu topu bir mevsimi yaşarız işte
müşa’şa’ bir sonbahar figüranıyız
hepimiz de
ve cüzzam ne gün yürüdü sormalı
değil mi ki ebabil
adil
bir infazın adıdır
ve insan
-ne şu ne bu-
iyioyunundan
sorulmayacak mıdır

(kıstak)
her dakika
henüz ölmüş gibi ebûzer
kimsesizsindir
içlemin gamevi ay emek

kesik kesik solur
avcının elagözlü nesnesi
kaybettiğin divit -kırdır
faniliğindir o ağaç ki
zekeriya onda saklıydı

yazı ebediyyen vardır
-ortadaki göçük
içerdeki dehşet
pusudaki bungu
kıyım mahzen kan –
çok kandil kırılmış -sanki geç
herşey için – niçin
ertelenir sanır insan herşeyi
öyle sanır – yeniden han
o ölümsüzlük gibi mutantan
taş – düşmüş
vardır – orada nasılsalar öyle
apaçık
kırıktırlar

dili faldır aşkın ey taş