Öncelikle sanatçı gerçekçi eleştirmenlerin çoğunun yaptığı gibi, doğal biçimlere büyük önem yüklemez, çünkü sanatçı için nihai biçimler yaratım sürecinin gerçek ögesi değillerdir. Çünkü sanatçı nihai biçimlerin kendilerinden çok biçimlendirmeyi yapan güçlere değer yükler. Belki de sanatçı gönülsüz bir felsefecidir ve iyimserle birlikte bu dünyayı bütün olası dünyaların en iyisi ya da bir model olamayacak kadar kötü kabul etmese de şöyle der: “Şu andaki biçimi bakımından bu dünya mümkün olan tek dünya değildir.” Bu nedenle doğanın önüne yerleştirdiği bitmiş biçimleri irdeleyici gözlerle inceler.
Ne kadar derinlemesine bakarsa o kadar kolaylıkla görünüşünü bugünden geçmişe doğru yayabilir, bitmiş bir üründeki yaratıcı bir görüngü, “Genesis” olarak sanatçıyı, doğadaki herhangi bir görüntüden çok daha derinden etkiler. Sonra yaratım sürecinin bugün tamamlanamayacağı düşüncesine kaptırır kendini ve geçmişten geleceğe uzanan dünya yaratma edimini görür. Sonsuz Genesis! Daha da ileri gider. Çevresindeki yaşamı düşünerek kendi kendine şöyle der, bir zamanlar bu dünya farklı görünürdü, gelecekte yine farklı görünecek. Sonra sınırsızlığa doğru yükselirken düşünür: başka yıldızlarda yaratılışın bütünüyle farklı bir sonuç üretmiş olması çok mümkün.
Doğal yaratım süreci üzerinde böylesi bir düşünce devingenliği yaratıcı çalışma için iyi bir eğitimdir. Sanatçıyı kökten olarak devindirme gücüne sahiptir ve kendisinin devingen olması nedeniyle, yaratım yöntemlerinin gelişimini özgürce sürdürmesi açısından sanatçıya güvenilebilir. Bu yüzden sanatçı, kendi özel dünyasındaki dış görünüşlerin mevcut durumunu, zaman ve uzam içinde rastgele yerleştirmiş olarak kabul etse de bağışlanmalıdır. Bu, sanatçının irdeleyici görüşü ve duygu yoğunluğu ile karşılaştırıldığında bütünüyle yetersiz kalacaktır.
Paul Klee, Modern Sanat Üzerine, Altıkırkbeş Yayınları, Çeviri: Kaan Çaydamlı
İZDİHAM